vroegere bewoners: februari 1923 - augustus 1926

Het onderzoek naar ons huis vordert gestaag. Ik verwacht niet meteen alle antwoorden te vinden - wat zijn die trouwens? - maar vind het leuk om te speuren en steeds weer iets nieuws te ontdekken. Zoals ik al eerder schreef leidt dit vaak tot nieuwe vragen. Het archiefmateriaal is niet altijd duidelijk en soms moet je zaken interpreteren. Daarnaast is niet alles bewaard gebleven.

datering huizen: ons blok werd afgebouwd in 1887

De laatste dagen ben ik bij het Haags Gemeente Archief (HGA) geweest. Het liefst ga je meteen aan de slag, maar het is zinvol je eerst te verdiepen in hoe je moet zoeken. Bij het HGA leerde ik hoe ik het het beste kan aanpakken. Bij mij, zoals bij de meeste mensen, draait het om 3 zoekvragen: (1) wie waren de eigenaren van mijn huis, (2) wie waren de bewoners en (3) wat is de bouwgeschiedenis. Ik hoorde dat er mogelijk wel bouwtekeningen van ons huis bewaard zijn gebleven, in tegenstelling tot wat men mij eerder mededeelde op het kantoor aan de Loosduinse weg. De oude bouwtekeningen staan op microfiche. Ik had besloten me eerst op een makkelijke zoekvraag (dacht ik) te richten: het vinden van de oude bouwtekening. Aanknopingspunt: het blok huizen is afgebouwd in 1887 (staat op de gevel op de hoek).

oude bouwtekening van de huizen naast ons

In een bak met microfiches kon ik vervolgens voor die periode naar bij de Bouwpolitie ingediende bouwaanvragen voor de Van Speijkstraat zoeken. Ik vond 3 fiches met aanvragen vanaf ongeveer 1881 tot 1900. De laatste, meest recente aanvragen, hadden waarschijnlijk betrekking op verbouwingen. Het lezen van oude handschriften is niet zo makkelijk als je dat niet gewend bent. Veel krullen en sommige letters werden anders geschreven dan nu gebruikelijk is. Een andere complicatie is dat de huisnummers niet hoeven te corresponderen met de nummers van de aanvragen. Het ging tenslotte in die tijd om nieuwbouw en soms waren er nog geen huisnummers. Ik vond een nummer dat mogelijk de bouwtekening van ons huis bevatte. Het ging om een bouwaanvraag voor 6 woningen op de hoek Van Speijkstraat-Van Diemenstraat. Maar er zijn vier van deze hoeken... Blijkbaar was het niet gebruikelijk om in die tijd op de bouwtekening aan te geven waar het N/O/Z/W lag, zodat je het beter kunt plaatsen;  het is dus een kwestie van goed kijken. Naar details als spijlen tussen ramen, kopjes of andere ornamenten boven de ramen. Het bleek niet om ons huizenblok te gaan. Verder zoeken dus. Eigenlijk is het dan een kwestie van afvinken. Eerst de bouwtekeningen bekijken die de meest gerede kandidaat zijn en zo vervolgens alle bouwtekeningen bekijken tot je de jouwe hebt gevonden. Een tijdrovende klus. Ik heb onze tekeningen dan ook nog niet gevonden. Wel heb ik de bouwtekeningen gevonden van 6 woningen aan de andere hoek van onze straat, hoek Roggeveenstraat. Deze huizen zijn aan de gevel te zien op exact dezelfde wijze gebouwd als de onze. Het ligt dus voor de hand dat het interieur ook hetzelfde was. Op die tekeningen is te zien dat er in deze huizen oorspronkelijk een tussenkamer -alkoof - is gebouwd geweest. Ik vermoed deze indeling ook voor ons huis. Op onze houten vloer zie je namelijk ook verkleuringen (het hout is lichter) op de plaats waar de muren van de alkoof hebben gestaan. Daarnaast hebben we van een restaurauteur van ornamentenplafonds vernomen dat aan de ornamentenplafonds ook te zien is dat er een tussenkamer in gezeten heeft. De ornamenten werden namelijk altijd op een vaste afstand van muren of ensuites gemaakt. Als er geen tussenkamer maar een ensuite in had gezeten, waren de ornamentenplafonds groter geweest en hadden ze verder doorgelopen naar het midden van de kamer. Een logische verklaring. Het lijkt mij ook voor de hand te liggen dat de bouwer/aanvrager van de bouw van dit huizenblok ook die van ons huis is geweest. Dus wellicht vind ik hier een aanwijzing naar onze bouwtekeningen. Daarvoor moet ik weer terug naar het archief.

Inmiddels weet ik van het archief ook wie gedurende de periode 1913-1939 de hoofdbewoners van ons huis waren. Dit is te vinden in het Woningregister. Dit bevat echter alleen de gegevens van bovengenoemde periode. Toch spreekt het al flink tot de verbeelding. Een verdere zoektocht naar de overige perioden ga ik nog ondernemen. Met de namen van deze hoofdbewoners ben ik vervolgens in het digitale bevolkingsregister van de gemeente DH en op google gaan zoeken. Ik weet dus inmiddels een stukje meer.

Een hiervan wil ik alvast uitlichten. Er loopt een lijn van ons huis naar Paleis Noordeinde en weer terug. Den Haag wordt niet voor niets de Hofstad genoemd en veel personeel van het Koninklijk Huis werd gehuisvest in wijken dichtbij het Paleis, zoals het Zeeheldenkwartier, dat - zoals ik al eerder vermeldde - in de jaren 80 van de 19e eeuw een nieuwbouwwijk was.

Twee van onze bewoners, beiden werkzaam voor de koninklijke familie, hebben met elkaar stuivertje gewisseld van adres. Een ervan werkte 40 jaar voor het Koninklijk Huis. Zijn foto is zelfs te vinden in het Nationaal Archief (zie bijgaand).

Corstiaan Bos

De heer Corstiaan Bos, geboren op 2 februari 1855, werkte op 15 juni 1908 als koetsier van Hare Majesteit de Koningin (Wilhelmina) en woonde op Noordeinde 66. Dit is het huis naast Paleis Noordeinde, dat tegenwoordig gebruikt wordt als werkpaleis van Kroonprins Willem-Alexander en Prinses Maxima. De heer Bos verhuisde op 7 november 1925 naar ons huis in de Van Speijkstraat. Hij was toen inmiddels concierge van het Kroondomein. Een kroondomein is het prive-bezit van een monarch. De foto is naar ik aanneem gemaakt ter gelegenheid van zijn 40-jaar dienstjubileum. Hij bleef overigens maar heel kort op de Van Speijkstraat wonen: iets minder dan een jaar. Op 19 augustus 1926 verhuisde hij alweer. De heer Bos was getrouwd met Trijntje Bouwer, afkomstig uit Gouda.

Toen de heer Bos op de Van Speijkstraat kwam wonen, verhuisde de heer Johannes Nicolaas Meeuwsen naar Noordeinde 66. De heer Meeuwsen, geboren op 12 juli 1887, werkte als hoefsmid. Hij kwam op 9 februari 1923 op de Van Speijkstraat wonen. Tegelijkertijd woonde een zekere heer Cornelis Frederik Adrianus Hermans, geboren op 31 mei 1853, bij hem in. Dit was zijn -al behoorlijk op leeftijd zijnde- schoonvader. De echtgenote van de heer Meeuwsen, Maria Elisabeth Petronella Hermans, geboren op 9 februari 1882. Op 4 november 1925 verhuisde de heer Meeuwsen naar Noordeinde 66 waar hij waarschijnlijk als hoefsmid voor het Paleis werkte. Misschien kreeg hij zijn baan op het Paleis zelfs via de heer Bos. De heer Meeuwsen verhuisde op 20 oktober 1937 van Noordeinde 66 naar Alexanderstraat 9. Ook dit pand was eigendom van de koninklijke familie. Uit een "Verslag betreffende de toestand van het Kroondomein gedurende het jaar 1937" dat aan de Tweede Kamer is gestuurd door de toenmalige minister van Financien, blijkt dat op 1 oktober 1937 de bureaux der hoofdadministratie van het Kroondomein werd verplaatst van het perceel Noordeinde 66 naar Alexanderstraat 9, alwaar het "archief op overzichtelijk wijze werd gerangschikt op stalen rekken."... Was getekend: "De administrateur van het Kroondomein, Repelaer van Driel". Zulke mooie namen kom je tegenwoordig niet veel meer tegen.

Paleis Noordeinde 66